Sơ đồ tư duy là một công cụ hữu ích để giúp bạn tổ chức, biểu diễn và phát triển các ý tưởng của mình một cách trực quan và sáng tạo. Sơ đồ tư duy có thể được dùng trong nhiều hoạt động học tập khác nhau, như tóm tắt nội dung, ôn tập chủ đề, chuẩn bị báo cáo, thu thập và sắp xếp ý tưởng, ghi chép khi nghe bài giảng, v.v. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về nguồn gốc, định nghĩa, cách làm và ứng dụng của sơ đồ tư duy trong học tập.
Nguồn gốc của sơ đồ tư duy
Sơ đồ tư duy (hay còn gọi là lược đồ tư duy, bản đồ khái niệm) không phải là một phương pháp mới trên thế giới. Phương pháp này được phát triển vào cuối thập niên 60 của thế kỉ 20 bởi Tony Buzan, một nhà giáo dục và nhà nghiên cứu về não bộ người Anh. Tony Buzan đã nghiên cứu về cách hoạt động của não bộ và nhận ra rằng não bộ không lưu trữ thông tin theo dạng từng dòng chữ hay số liệu mà theo dạng các hình ảnh, âm thanh, màu sắc, cảm xúc và các liên kết giữa chúng. Do đó, ông đã đề xuất một cách để ghi lại các ý tưởng mà chỉ dùng các từ then chốt và các hình ảnh, sao cho phù hợp với cách hoạt động của não bộ. Đó chính là sơ đồ tư duy.
Định nghĩa của sơ đồ tư duy
Theo Tony Buzan, sơ đồ tư duy là “một kỹ thuật biểu diễn thông tin trực quan theo cấu trúc cây, có gốc là một ý tưởng trung tâm và các nhánh là các ý tưởng phụ liên quan”. Sơ đồ tư duy có thể được viết trên giấy, trên bản trong, trên bảng hay thực hiện trên máy tính. Sơ đồ tư duy có thể biểu diễn một cách rõ ràng những ý tưởng mang tính kế hoạch hay kết quả làm việc của cá nhân hay nhóm về một chủ đề.
Cách làm sơ đồ tư duy
Để làm một sơ đồ tư duy, bạn có thể thực hiện theo các bước sau:
+ Viết tên chủ đề ở trung tâm, hay vẽ một hình ảnh phản ánh chủ đề.
+ Từ chủ đề trung tâm, vẽ các nhánh chính. Trên mỗi nhánh chính viết một khái
niệm, phản ánh một nội dung lớn của chủ đề, viết bằng CHỮ IN HOA. Nhánh và
chữ viết trên đó được vẽ và viết cùng một màu. Nhánh chính đó được nối với chủ
đề trung tâm. Chỉ sử dụng các thuật ngữ quan trọng để viết trên các nhánh.
+ Từ mỗi nhánh chính vẽ tiếp các nhánh phụ để viết tiếp những nội dung thuộc
nhánh chính đó. Các chữ trên nhánh phụ được viết bằng chữ in thường.
+ Tiếp tục như vậy ở các tầng phụ tiếp theo.
+ Sử dụng các hình ảnh, biểu tượng, màu sắc, ký hiệu để làm cho sơ đồ sinh động và dễ nhớ hơn.
Ví dụ về một sơ đồ tư duy về chủ đề “Sơ đồ tư duy”:
Ứng dụng của sơ đồ tư duy trong học tập
Sơ đồ tư duy có thể được dùng trong nhiều hoạt động học tập khác nhau, như:
+ Tóm tắt nội dung: Bạn có thể dùng sơ đồ tư duy để tóm gọn các ý chính của một bài học, một bài đọc, một bài thuyết trình hay một cuốn sách. Sơ đồ tư duy giúp bạn nhìn thấy được cấu trúc và mối liên hệ của các nội dung, dễ dàng xác định được những điểm quan trọng và bỏ qua những chi tiết không cần thiết.
+ Ôn tập chủ đề: Bạn có thể dùng sơ đồ tư duy để ôn lại những kiến thức đã học về một chủ đề nào đó. Sơ đồ tư duy giúp bạn củng cố lại những khái niệm, thuật ngữ, nguyên lý và ví dụ liên quan, cũng như phát hiện ra những điểm yếu hay thiếu sót trong kiến thức của mình.
+ Chuẩn bị ý tưởng cho một báo cáo hay buổi nói chuyện, bài giảng: Bạn có thể dùng sơ đồ tư duy để lên kế hoạch cho một báo cáo hay buổi nói chuyện, bài giảng về một chủ đề nào đó. Sơ đồ tư duy giúp bạn xác định được mục tiêu, nội dung, phương pháp và kết quả mong muốn của báo cáo hay buổi nói chuyện, bài giảng, cũng như sắp xếp lại các ý tưởng theo thứ tự logic và hợp lý.
+ Thu thập, sắp xếp các ý tưởng: Bạn có thể dùng sơ đồ tư duy để thu thập và sắp xếp các ý tưởng của mình về một vấn đề hay một dự án nào đó. Sơ đồ tư duy giúp bạn khai thác được tiềm năng sáng tạo của não bộ, kết nối được các ý tưởng khác nhau và tạo ra những giải pháp mới mẻ và hiệu quả.
+ Ghi chép khi nghe bài giảng: Bạn có thể dùng sơ đồ tư duy để ghi chép lại những điểm quan trọng khi nghe bài giảng của giáo viên hay diễn giả. Sơ đồ tư duy giúp bạn ghi chép nhanh hơn, dễ nhớ hơn