Hình thức dạy học là cách thức tổ chức, tiến hành quá trình dạy học, gắn liền với các hoạt động của giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học. Hình thức dạy học có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu, nội dung dạy học, phát triển năng lực của người học.
Các yếu tố cần cân nhắc khi lựa chọn hình thức dạy học
Khi lựa chọn hình thức dạy học, cần cân nhắc các yếu tố sau:
- Mục đích, mục tiêu dạy học: Hình thức dạy học cần phù hợp với mục đích, mục tiêu dạy học. Nếu mục đích, mục tiêu dạy học là cung cấp kiến thức, hình thức dạy học có thể là thuyết trình, giảng giải,… Nếu mục đích, mục tiêu dạy học là phát triển năng lực, hình thức dạy học có thể là thảo luận, nghiên cứu,…
- Nội dung, nhiệm vụ của từng bài học: Hình thức dạy học cần phù hợp với nội dung, nhiệm vụ của từng bài học. Nếu nội dung bài học là kiến thức mới, hình thức dạy học có thể là thuyết trình, giảng giải,… Nếu nội dung bài học là kiến thức đã học, hình thức dạy học có thể là thảo luận, giải quyết vấn đề,…
- Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, trình độ, khả năng… của người học: Hình thức dạy học cần phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, trình độ, khả năng của người học. Nếu người học là học sinh tiểu học, hình thức dạy học có thể là trò chơi, kể chuyện,… Nếu người học là học sinh trung học phổ thông, hình thức dạy học có thể là thảo luận, nghiên cứu,…
- Trình độ đào tạo, năng lực lý thuyết, thực hành, tay nghề, phẩm chất…của người dạy: Hình thức dạy học cần phù hợp với trình độ đào tạo, năng lực lý thuyết, thực hành, tay nghề, phẩm chất của người dạy. Nếu người dạy có trình độ cao, có năng lực giảng dạy tốt, hình thức dạy học có thể là thảo luận, nghiên cứu,… Nếu người dạy có trình độ thấp, có năng lực giảng dạy kém, hình thức dạy học có thể là thuyết trình, giảng giải,…
- Phương tiện CSVC: Hình thức dạy học cần phù hợp với phương tiện CSVC. Nếu có đủ phương tiện CSVC hiện đại, hình thức dạy học có thể là dạy học trực tuyến, dạy học qua mạng,… Nếu không có đủ phương tiện CSVC hiện đại, hình thức dạy học có thể là thuyết trình, giảng giải,…
Một số hình thức dạy học phổ biến
- Dạy học truyền thống: Hình thức dạy học này chủ yếu dựa vào vai trò của giáo viên, người học chủ yếu tiếp thu kiến thức một cách thụ động. Các hình thức dạy học truyền thống phổ biến là thuyết trình, giảng giải, thực hành, thí nghiệm,…
- Dạy học tích cực: Hình thức dạy học này phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Các hình thức dạy học tích cực phổ biến là dạy học theo nhóm, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học dự án, dạy học trải nghiệm,…
- Dạy học trực tuyến: Hình thức dạy học này sử dụng các phương tiện công nghệ thông tin để tổ chức dạy học.
- Dạy học qua mạng: Hình thức dạy học này sử dụng mạng internet để tổ chức dạy học.
Lưu ý khi lựa chọn hình thức dạy học
Khi lựa chọn hình thức dạy học, cần lưu ý các vấn đề sau:
- Hình thức dạy học cần được lựa chọn một cách linh hoạt, phù hợp với từng bài học, từng nội dung dạy học, từng đối tượng người học, từng điều kiện cụ thể.
- Không nên lạm dụng một hình thức dạy học nào đó mà cần kết hợp các hình thức dạy học một cách hợp lý.
- Hình thức dạy học cần được lựa chọn một cách khoa học, đảm bảo đạt được mục tiêu, nội dung dạy học, phát triển năng lực của người học.