Trong thời đại của công nghệ thông tin, việc học tập không chỉ là nhận thụ kiến thức mà còn là phát triển kỹ năng tự học và tự giải quyết vấn đề. Đây là những kỹ năng cần thiết cho người học để có thể thích ứng với những thay đổi liên tục của xã hội và nghề nghiệp. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách tự học và tự giải quyết vấn đề một cách hiệu quả. Vậy làm thế nào để hướng dẫn người học phát triển những kỹ năng này? Dưới đây là một số gợi ý cho bạn.
1. Tạo ra một môi trường học tập tích cực và thân thiện. Một môi trường học tập tích cực và thân thiện sẽ giúp người học cảm thấy thoải mái, tự tin và sẵn sàng tham gia vào các hoạt động học tập. Bạn có thể tạo ra một môi trường học tập như vậy bằng cách khuyến khích người học giao lưu, hợp tác, chia sẻ ý kiến, đặt câu hỏi và phản biện. Bạn cũng nên tôn trọng sự đa dạng của người học, không phân biệt đối xử hay áp đặt quan điểm của mình lên người khác.
2. Thiết kế các bài học theo nguyên tắc “hướng dẫn – thực hành – phản hồi”. Một bài học hiệu quả sẽ bao gồm ba bước chính: hướng dẫn, thực hành và phản hồi. Trong bước hướng dẫn, bạn nên giới thiệu mục tiêu, nội dung và phương pháp của bài học cho người học, đồng thời kết nối với những kiến thức và kinh nghiệm trước đó của người học. Trong bước thực hành, bạn nên để người học tự làm các bài tập, dự án hay thử thách liên quan đến bài học, đồng thời cung cấp sự hỗ trợ khi cần thiết. Trong bước phản hồi, bạn nên cho người học biết kết quả, ưu điểm và nhược điểm của công việc của họ, đồng thời khuyến khích người học tự nhận xét và cải thiện.
3. Sử dụng các chiến lược giải quyết vấn đề. Các chiến lược giải quyết vấn đề là những bước có thể áp dụng để giải quyết một vấn đề cụ thể hay chung. Một số chiến lược giải quyết vấn đề phổ biến là: xác định vấn đề, phân tích vấn đề, tìm kiếm thông tin, đưa ra các giải pháp có thể, lựa chọn và áp dụng giải pháp, kiểm tra và đánh giá kết quả. Bạn có thể giúp người học sử dụng các chiến lược này bằng cách minh hoạ qua ví dụ, mô phỏng hoặc thực tế, đồng thời hướng dẫn người học áp dụng vào các vấn đề khác nhau.
4. Khuyến khích người học tự đặt ra các mục tiêu, kế hoạch và theo dõi tiến trình học tập. Một cách để người học tự giải quyết vấn đề là tự đặt ra các mục tiêu, kế hoạch và theo dõi tiến trình học tập của mình. Bạn có thể khuyến khích người học làm điều này bằng cách giúp người học nhận biết nhu cầu, sở thích và khả năng của mình, đồng thời hướng dẫn người học cách đặt ra các mục tiêu SMART (cụ thể, đo lường được, có thể đạt được, có ý nghĩa và có thời hạn). Bạn cũng nên giúp người học lập kế hoạch cho việc học tập, bao gồm xác định các tài nguyên, phương pháp, thời gian và cách kiểm tra. Cuối cùng, bạn nên giúp người học theo dõi tiến trình học tập của mình, bao gồm nhận biết những gì đã làm được, những gì cần làm thêm và những gì cần điều chỉnh.
5. Tạo ra các cơ hội cho người học tự phản ánh và tự đánh giá. Một cách khác để người học tự giải quyết vấn đề là tự phản ánh và tự đánh giá quá trình và kết quả của việc học tập. Bạn có thể tạo ra các cơ hội cho người học làm điều này bằng cách đưa ra các câu hỏi phản ánh, như: Bạn đã học được gì? Bạn đã làm gì tốt? Bạn đã gặp những khó khăn gì? Bạn đã giải quyết những khó khăn đó như thế nào? Bạn có thể làm gì để cải thiện? Bạn cũng nên cho người học sử dụng các công cụ tự đánh giá, như: bảng kiểm tra, biểu đồ, nhật ký hay danh sách kiểm tra.
Như vậy, để hướng dẫn người học tự giải quyết vấn đề, bạn có thể áp dụng một số gợi ý sau: tạo ra một môi trường học tập tích cực và thân thiện; thiết kế các bài học theo nguyên tắc “hướng dẫn – thực hành – phản hồi”; sử dụng các chiến lược giải quyết vấn đề; khuyến khích người học tự đặt ra các mục tiêu, kế hoạch và theo dõi tiến trình học tập; và tạo ra các cơ hội cho người học tự phản ánh và tự đánh giá. Hy vọng bài viết này sẽ có ích cho bạn trong việc giúp người học phát triển kỹ năng tự giải quyết vấn đề.